Trong “Chiến lược năng lượng sạch” mới được chính quyền Ông Kishida xây dựng đã chỉ rõ sẽ “sử dụng tối đa” năng lượng hạt nhân. Tình hình Ukraine cho thấy sự bất ổn của cung cấp năng lượng, và phong trào “quay lại với điện hạt nhân” đang tăng lên mạnh mẽ trong chính phủ và đảng cầm quyền. Điều này có thể dẫn đến việc xem xét lại chính sách điện hạt nhân.
Vào ngày 17, tại trụ sở của Đảng Dân chủ Tự do đã tổ chức cuộc họp nghiên cứu chiến lược năng lượng toàn diện. Xung quanh đề xuất cho chiến lược năng lượng sạch, trong nội dung năng lượng tái tạo và điện hạt nhân có cụm từ “cần sử dụng tối đa các nguồn điện đảm bảo an ninh năng lượng, có hiệu quả cao về khử cacbon”.
Chiến lược này do Thủ tướng Fumio Kishida chỉ đạo. Trong báo cáo tạm thời do Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp biên soạn vào ngày 13, đã ghi rõ “sử dụng tối đa” năng lượng hạt nhân cũng như năng lượng tái tạo. Nếu chính phủ Ông Kishida đưa được vào kế hoạch thực hiện “chủ nghĩa tư bản mới” trong cuộc họp nội các vào đầu tháng 6, thì “Sử dụng tối đa” sẽ trở thành phương châm hoạt động của chính phủ.
Vào tháng 10 năm ngoái, chính quyền Ông Kishida, người kế nhiệm chính quyền Ông Suga, nội các đã quyết định “Kế hoạch Năng lượng Cơ bản” trung và dài hạn. Đồng thời cũng đồng ý trong tương lai sẽ “giảm sự phụ thuộc càng nhiều càng tốt” vào điện hạt nhân cho dù đây là nguồn điện không thể thiếu trong chính sách khử cacbon.
Cuộc chiến Nga-Ukraine vào cuối tháng 2 vừa qua đã khiến giá năng lượng như khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) và dầu mỏ tăng cao, đồng thời đẩy giá điện lên mức cao kỷ lục. Nếu sự phụ thuộc vào nhiệt điện vẫn tiếp tục thì giá điện có thể tăng cao hơn nữa. Vào tháng 3, một nhà máy nhiệt điện đã phải ngừng hoạt động một phần do trận động đất ngoài khơi tỉnh Fukushima, gây ra tình trạng thiếu điện ở Tohoku và Kanto.
So sánh tỷ lệ sản lượng điện trong năm 2010 và 2020 trước khi xảy ra sự cố tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi của TEPCO, số lượng nhà máy điện hạt nhân giảm từ 25,1% xuống còn 3,9%. Năng lượng tái tạo tăng từ 9,5% lên 19,8%, nhưng sản xuất nhiệt điện cũng tăng từ 65,4% lên 76,3%. Một lãnh đạo của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp nói, ” Qua cuộc khủng hoảng ở Ukraine chắc chắn bạn đã hiểu. Nếu bạn không khởi động các nhà máy điện hạt nhân, thì tình hình đã lên đến『tới hạn』”.
Lượng điện gió ở bảy quốc gia lớn (G7) đang tăng lên do quá trình khử cacbon. Anh và Đức đặt ra thời hạn cho kế hoạch loại bỏ nhiệt điện than – nguồn điện thải ra lượng lớn khí cacbonic (CO2), nhưng Nhật Bản vẫn tiếp tục kế hoạch sử dụng nguồn điện này trong thời điểm hiện tại nên bị cô lập. Các nhóm ủng hộ Đảng Dân chủ Tự do, những người coi trọng điện hạt nhân như một nguồn năng lượng khử cacbon phát biểu, ” Chính bây giờ là thời của Điện hạt nhân”.
Sau sự cố Fukushima, về nguyên tắc, thời gian hoạt động của nhà máy điện hạt nhân sẽ là 40 năm, nhưng có thể kéo dài nhiều nhất thêm 20 năm. Chính phủ thì giữ lập trường: việc thay thế hay xây mới các nhà máy điện hạt nhân là “chưa nghĩ tới trong thời điểm hiện tại.” Hiện tại, có 36 tổ máy bao gồm cả những tổ máy đang được xây dựng, giả sử tất cả số này được kéo dài năm vận hành thì đến năm 2050 còn 23 tổ máy, đến năm 2060 còn 8 tổ máy và cuối cùng sẽ về zero.
Cho dù Chính phủ từ trước đến nay vẫn đưa ra phương châm ” Tiếp tục thực hiện tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân đã đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn do Ủy ban Pháp Quy Hạt nhân đặt ra”, nhưng có thể thấy rõ ý định muốn tránh tranh cãi về vấn đề này trong cuộc bầu cử Hạ viện vào tháng Bảy tới.
Kể từ sau sự cố hạt nhân Fukushima, các chính quyền chấp nhận tiếp tục sử dụng các lò phản ứng hiện có trong khi hạn chế thúc đẩy các hoạt động liên quan đến điện hạt nhân để không gây ra sự phản đối của công chúng. Tuy nhiên, gần đây, trong văn phòng Thủ Tướng bắt đầu có các ý kiến chấp thuận việc xây mới và thay thế, bầu không khí trong chính quyền đang dần thay đổi.
Một quan chức cấp cao đã gợi ý xem xét phương án, “Sẽ an toàn hơn nhiều nếu thay thế bằng công nghệ mới nhất và các tiêu chuẩn của Ủy ban Pháp quy Hạt Nhân có thể được xóa một cách dễ dàng”. Xung quanh thủ tướng cũng có các ý kiến, ” Với tình hình năng lượng trong bối cảnh hiện tại, không thể không có nhà máy điện hạt nhân.” Và có các trao đổi “Không chỉ tái khởi động mà trong năm nay cần thảo luận cả việc thay thế”.
Ngoài ra, vào ngày 12, Ủy ban Đặc biệt liên quan đến Pháp Quy Hạt nhân của Đảng Dân Chủ Tự Do, đã biên soạn một khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thẩm định của Cơ quan Pháp Quy Hạt nhân, coi đây là điều kiện tiên quyết để khởi động lại các nhà máy điện hạt nhân và trao cho Bộ trưởng Bộ Môi trường. Nó cũng đã được đệ trình lên Thủ tướng Fumio Kishida vào ngày 16.
Khuyến nghị chỉ ra rằng “nhiều cuộc kiểm tra bị trì hoãn vượt xa thời hạn tiêu chuẩn xử lý là hai năm theo Luật Thủ tục Hành chính.” Và cũng yêu cầu Ủy ban Pháp Quy thực hiện các biện pháp để đẩy nhanh quá trình, chẳng hạn như sử dụng kết quả kiểm tra các nhà máy điện hạt nhân đã được thông qua.
Trưởng Ban của Ủy Ban đặc biệt cho biết: “Dù quy chế này đã có được 10 năm nhưng đến thời điểm hiện tại mới chỉ có 10 tổ máy khởi động lại. Nguy cơ lên rất cao”.
Ngoài ra khuyến nghị còn đề cập đến quy định về thời hạn 40 năm của nhà máy điện hạt nhân “Nhanh chóng xây dựng các biện pháp theo vai trò của khu vực nhà nước và tư nhân về vấn đề kéo dài thời gian vận hành trong khi đảm bảo an toàn. ”. Đồng thời dựa trên thực tế nhà máy điện hạt nhân bị tấn công trong cuộc chiến NgaUkraine, chúng tôi cũng yêu cầu chuẩn bị cho trường hợp khẩn cấp, như tổ chức huấn luyện với sự hợp tác của cảnh sát và Lực lượng Phòng vệ.
Thủ tướng Fumio Kishida đã xuất hiện trên một chương trình truyền hình vào đêm ngày 13, nói rằng, “Nếu chúng ta khởi động một nhà máy điện hạt nhân, nó sẽ hiệu quả như việc cung cấp 1 triệu tấn LNG mới cho thị trường thế giới.” cho thấy ý tưởng sẽ tiếp tục nhanh chóng tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân mà đã được xác nhận an toàn.
Trong bối cảnh cung và cầu năng lượng eo hẹp do cuộc chiến Nga- Ukraine, Thủ tướng chỉ ra rằng “khử cacbon, cung cấp ổn định và giá thấp. Chúng ta phải suy nghĩ kỹ về ba điều này”. Ông nói: “Trong trường hợp của Nhật Bản, chúng ta không thể xóa bỏ ba điều này trừ khi chúng ta có được nhiều loại năng lượng khác nhau, đồng thời thừa nhận rằng ngoài năng lượng tái tạo, điện hạt nhân còn nắm giữ chìa khóa nhằm đa dạng hóa nguồn năng lượng.
Trên hết, ông nhấn mạnh rằng “ An toàn là điều kiện tiên quyết cho việc thực hiện vững chắc kế hoạch tái khởi động”. Về việc kiểm tra của Cơ quan Pháp Quy hạt nhân, ông nói, “Chúng tôi sẽ đảm bảo nâng cao hiệu quả” và sẽ thúc đẩy nhanh việc kiểm tra. Ông cũng nhắc lại sự công nhận rằng “năng lượng hạt nhân là một trong những nguồn năng lượng quan trọng đối với Nhật Bản, quốc gia có nguồn tài nguyên khan hiếm.”
Vào ngày 23, chính phủ Nhật Bản và Hoa Kỳ thông báo rằng họ sẽ hợp tác để tận dụng hết các lò phản ứng hạt nhân hiện có tại cuộc gặp thượng đỉnh giữa Thủ tướng Fumio Kishida và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden trong chuyến thăm Nhật Bản. Ngoài việc kéo dài thời gian hoạt động của các lò phản ứng hạt nhân, chúng tôi cũng sẽ hợp tác trong công nghệ hạt nhân tiên tiến như lò phản ứng nhỏ và lò phản ứng nhanh.
Và cũng nhấn mạnh Nhật- Mỹ sẽ hợp tác trong việc tăng cường mạng lưới mua sắm các chất quan trọng nhằm giảm thiểu lo ngại về gián đoạn chuỗi cung ứng và lạm phát. Phong trào “quay trở lại điện hạt nhân” đang tăng dần trong nội bộ chính phủ.
International Nuclear Energy Development of Japan (JINED)
